İkizler Meteor Yağmuru'nu gözlemleyebildiğimiz bugünlerde gökyüzüne yakından bir bakış

Mahdokht. (@seherbrn) isimli Twitter hesabı çok önemli bir iş yapıyor. Biz takipçilerine gökyüzü hikayelerini fısıldıyor. Gökyüzü insanlık tarihi boyunca hem ilham kaynağı, hem de başlı başına bir bilim dalı oldu. Zaman içinde oluşan bilgi birikimi sayesinde, artık yaşamlarımız daha kolay. İşte Mahdokht. hesabı, günümüz sosyal medya mecralarında kaybettiğimiz anlarımızı anlamlı kılıyor, bizlere farklı kapılar aralıyor.
Mahdokt küçük yaşlarda göğe vurulan genç bir kadın. Yıllardır yaptığı okuma ve gözlemlerle bizlerle paylaştığı için şanslı hissetmeliyiz: En önemlisi Twitter'da zaman geçirirken birden gözlerimizi göğe yöneltme isteği uyandırdığı için. 
Bugünlerde İkizler Meteor Yağmuru göğü süslüyor.  Mahdokht. (@seherbrn), sayfasında konuyla ilgili bilgileri ve gözlemlerini paylaştı.  Merak uyandıran gökyüzüne selam ederek kendisiyle bir sohbet gerçekleştirdik.
 

Öncelikle İkizler Meteor Yağmuru'nu sormak isterim. Bugünlerde gözlemleme imkanı bulduğumuz meteor yağmuruyla ilgili bizi bilgilendirir misiniz?
İkizler ya da Geminid meteor yağmuruna sebep olan şey 3200 Phaethon isimli asteroid. Dünya her yıl aralık ayında 4 ve 17 Aralık tarihleri arasında bu asteroidin kalıntıları arasından geçer. En yoğun tarihler ise 13-14-15 Aralık. İkizler Meteor Yağmuru'nun radyantı adından da anlaşılacağı üzere İkizler Takımyıldızı. Meteorlar sanki İkizler Takımyıldızı'ndan saçılıyormuş gibi gelir. İkizler Takımyıldızı  akşam 20.00 saatlerinde doğudan doğuyor. Özel olarak İkizler Takımyıldızı'nı bulmanıza gerek yok tabi.  Sadece doğu yönüne bakmanız yeterli olacaktır.
 

Bu muhteşem yağmuru gözlemleyebilmek mümkün mü? Ne kadarına şahit olabiliriz?
Aralık  ayı yılın en muhteşem meteor yağmuruna ev sahipliği yapıyor ama ne yazık ki çoğu zaman iyi gözlem koşulları denk getirmek mümkün olmuyor.  İkizler Meteor Yağmuru yılın en güçlü meteor yağmuru olmasına rağmen; Aralık ayında meydana geldiği için hava şartlarından ötürü izlemek güçleşiyor. Bu nedenle ışık kirliliği de önemli bir faktör haline geliyor.
Dolunay olmayan, yağmursuz, bulutsuz güzel bir aralık gecesi ışık kirliliği olmayan bir yere giderseniz saatte yaklaşık 150 meteor görebilirsiniz. Bu sene dolunaya denk geldiği için saatte yaklaşık 50 meteor görmemiz mümkün. 

Peki bizlerin meteorları daha iyi görebileceği tarihler var mı?
Gökyüzü temmuz ve ağustos aylarında meteor anlamında adeta bir çılgınlık yaşıyor. Yazın her gece çılgın, güzel meteorlar görmek mümkün hale geliyor. Üstelik meteorları görebilmek için herhangi bir ekipmana ihtiyacınız da yok.  En muhteşem gözlem aracımız gözlerimiz. Arkanıza yaslanın ve keyfini çıkarın.
İkizler meteor yağmuru hakkında verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim. Aslında merak ettiğim bir konu var: Gökyüzü sizi ne zaman kendine çekti?
Küçükken annemle birlikte takımyıldızlarına bakardık. Hobim çok küçük yaşlarda başladı. İlkokul öğretmenim Tübitak dergi ve kitapları ile tanıştırdı. O yaşlardan beri tüm Tübitak dergi ve kitaplarını alıyorum. Tabi sonra daha farklı kaynaklara yöneldim. Keşfetmeyi çok seven biriyim. İlgi duyduğum şeyleri inine dibine kadar araştırmayı severim. Gökyüzüne beni bağlayan asıl şey de buydu, ne kadar araştırma yapsam da asla inini dibini bulamıyorum.

Bilim ve teknolojinin her geçen gün ilerlemesiyle uzay sanki kavram olarak bizlere daha çok yaklastı. Bu konuyla ilgili ne söylemek istersiniz, yakın gelecekle ilgili tahminleriniz var mı?
Michio Kaku tüm tahminleri yapmış aslına bakarsanız.  Bu arada her bir kitabını zevkle okuduğumu belirtmek isterim. Ready Player One filmini izlemenizi öneririm. Spielberg'ün, Ernest Cline'ın aynı adı taşıyan kitabından uyarlanan bir film. sanal gerçeklik oyunlarının gün geçtikçe insan yaşamında edindiği yere dikkat çekiyor. Bence gelecek Ready Player One ve Fahrenheit 451 (Ray Bradbury) karışımı bir şey olacak.

 
Hayatımıza sosyal medya sayesinde son yıllarda giren bir tanım var: Merkür retrosu. Gök olayları ruh halimizle ilintili mi sizce? 
Popüler bir kavram olsa da hayır, Astronomi biliminde retro pek önemli bir şey değil, gezegenlerin rutin hareketleri. Astronomi bir bilim dalıdır, ruhsal olaylarla ilgilenmez.  

Bu konuyu aydınlatmış olduğunuz için mutluyum, o halde gök yüzüne geri dönelim. Sayfanızdaki bilgisellerde (flood) takipçilerinizi takımyıldızlarıyla tanıştırıyorsunuz. Bizlere takımyıldızlarından biraz bahseder misiniz?
Çok eski zamanlardan beri insanlar gökyüzünün büyüsüne kendini kaptırmış, yıldızları bir şeylere benzetmeye çalışmışlar. Eski zamanlardan beri anlatılagelen yıldız hikayeleri ve şekilleri günümüzde de aynen kullanlmya devam ediyor. Bunlara yenileri de eklendi. Gökyüzü şekil ve büyüklük yönünden farklılıklar gösteren 88 bölgeye ayrılmış. Her bir bölge bir takımyıldızını temsil ediyor. Her bir takımyıldızı da bir mitolojik kahramanı temsil ediyor. Her millet kendi yaşayış tarzına göre yıldız hikayeleri söylemiş.

Takımyıldızların şekilleri binlerce yıldır çok az değişti (Pc programlarıyla takımyıldızların nasıl göründüğünü tespit etmek mümkün). Hayal gücünüzü zorlarsanız binlerce yıl önce yaşamış insanların baktığı gökyüzünü görebilirsiniz. Dünya döndükçe  sanki bazı takımyıldızların içinde hareket ediyormuş gibi gözlemlenir. Dünya'nın izlediği bu yola ekliptik, ekliptik üzerindeki takımyıldızlarına da Burçlar Kuşağı (Zodyak) denilmekte. Dünya güneş etrafında ilerledikçe Dünya'nın karanlık yüzü (güneşin aksi yönünde kalan yüzü/gece) uzayın başka bir bölgesine döner. İşte bu nedenle her mevsim farklı takımyıldızı görüyoruz. Mesela, kışın en görkemli takımyıldızı Orion iken yazın ise Kraliçe, Kuğu ve Çalgı takımyıldızlarıdır.

Kışın en görkemli takımyıldızı Orion... biraz anlatır mısınız? Ayrıca bu aylarda hangi takımyıldızları gözlemleyebiliriz?   
Kış ayları dediniz mi hemen akla Orion diğer adıyla Avcı Takımyıldızı geliyor. Orion takımyıldızı ya da Avcı, gökyüzünde hemen bulabileceğiniz harikalar harikasıdır. Çok parlaktır. Çok parlak yıldızlardan oluşur. Güneyden başlayıp batıya doğru döner. Güzelliğine bakarken kendinizi kaybedebilirsiniz. Orion takımyıldızını gözlemlerken kırmızı bir yıldız dikkatinizi çekebilir. O kırmızı yıldızın adı Betelgeuse, ömrünün sonlarına gelmiş bir yıldız. Yani her an patlayabilir, belki de patladı; bilemiyoruz. Rigel ise, avcının alfa yıldızıdır; en parlak olanı. 
Avcı Takımyıldızı'nın yanı sıra Boğa, İkizler, Arabacı, Büyük Köpek, Küçük Köpek, Unicorn akla gelen diğer takım yıldızlar. Güneş battıktan sonra doğudan doğmaya başlıyorlar, günler geçtikçe güneye doğru kayacaklar. Gözlemlemek için doğru zamana doğru yerde olmak önemli. Aralık, Ocak , Şubat Mart aylarında görülebilirler.

Küresel dünyada ışık kirliliği her yanımızı sarmış durumda. Bu konuyla ilgili ne söylemek istersiniz?
Teknoloji, bilim hızla gelişiyor ama gökyüzü de karanlığa gömülüyor. Şehirlerde yıldız gözlemlemek pek mümkün değil artik. Konuya gönül vermiş insanlar bilir, kendimizi sürekli şehir dışına atmak isteriz. Işık kirliliği filtreleri var ama yeterli değil maalesef. Her zaman şehirden uzaklaşmak da mümkün olmuyor. işte böyle böyle gökyüzü de unutuluyor. Astronomi ciddi emek isteyen bir alan. Özveri ve pratik gerektiriyor.

Meraklılar sayfanızda 88 Takımyıldızını da bulabiliyor. Meraklılar demişken göğe ilgi duyan kişiler nereden, nasıl başlamalı?
Aslında şuradan başlamalı diyemem. Zaten gerçekten meraklı ise bir yolunu bulacaktır. Beni bu konuda ateşleyen kişi Carl Sagan'dı. Ülkemizde de aylık yayınlanan bir sürü güzel dergi var, onları da takip etmelerini öneririm. Dil engeli yoksa kaynak çok daha fazla olacaktır. Dil bilmek bu alanda da oldukça önemli bir faktör.
Ayrıca yanlış bir yanlış anlaşılmaya değinmek isterim. Meraklılar bir teleskop alarak başlamayı düşünüyor. Astronomi ile ilgilenmeye başlayınca hemen bir teleskop almalıyım diye bir düşünce olamaz. Çıplak gözle de  muhteşem gözlemler yapabilirsiniz. Başlangıçta hangi takımyıldızının nereden doğup nereden battığı bilinmeli. İlk olarak dürbün alınmasını tavsiye ederim.

Çok teşekkür ediyorum verdiğiniz kıymetli bilgiler için. Son olarak tavsiye ettiğiniz yayınlar ve kitapları öğrenmek isterim.
Her ay mutlaka aldığım dergiler: Bilim ve Teknik, How it Works, All About Space,Populer Science
Tavsiye edeceğim kitaplar ise: Yıldızlar Altında Bir Yıl (Charles Laird Calia), Evren Avucunda (Christophe Galfard, Evren 101 (Carolyn Collins Petersen), Hiç Yoktan Evren (Lawrence Krauss), Evreni Ölçmek (Ian Stewart), Hiçbir Fikrimiz Yok (Jorge Cham, Daniel Whiteson), Astronomi Kitabı (Kolektif), Gökyüzünü Tanıyalım (M. Emin Özel, Talat Saygaç), Endurance (Scott Kelly), Carl Sagan'ın tüm kitapları, Michi Kaku'nun tüm kitapları, Brian Greene'in tüm kitapları, Stephen Hawking'in tüm kitapları, Holografik Evren (Michael Talbot), İçimizdeki Evren (Neil Shubin), Tarih Boyunca Türklerde Gökbilim (Yavuz Unat), Fuat Sezgin'in tüm kitapları.
İngilizce kaynak olarak da önerilerim: Nightwatch A Practical Guide to Viewing the Universe ( Terence Dickinson), The Backyard Astronomers Guide (Terence Dickinson & Alan Dyer)