Tarihi 3000 yıl öncesine dayanan orkideler; harika kokusu, zarif güzelliğiyle büyüleyici olduğu kadar şifalı da. Kış aylarının vazgeçilmezi salep, Orchidaceae (orkideler) ailesinin birçok türünün toprak altı yumrularından elde ediliyor. Türklerin 8. Yüzyılda islamiyeti kabul etmesi ile kış aylarında tükettiğimiz salepi keşfediyoruz.
Salep tozu, bitkinin yumrularının kaynatılıp kurutularak, değirmende çekilmesiyle elde ediliyor. Tozun içinde bulunan nişasta benzeri glikomannan maddesi, sütle buluştuğunda o bildiğimiz yoğun kıvama erişerek, geleneksel içeceğimiz ortaya çıkıyor.
Salebin Faydaları Nelerdir?Salep içmek içimizi ısıtırken aynı zamanda vücut direncimizi arttırıyor. Hazmı kolaylaştıran salep, mideye iyi geliyor, kabızlığı da önlüyor. Göğsü yumuşatarak öksürük ve solunum yolu rahatsızlıklarında da yardımcı oluyor. Tarçın ve zencefil ile tüketildiğinde ise sinir sisteminde düzenleyici etkiye sahip.
Avrupa’da en çok orkide türü Türkiye’de. Ülkemiz tam tamına 175 tür orkideye ev sahipliği yapıyor; ancak bu türler tehlike altında. Orkidelerin 80 farklı türü, salep ve Maraş dondurması üretiminde kullanıldığı için kökünden sökülüyor. Türlerin tükenme tehlikesi sebebiyle, ülkemizde salep yumrularının ihracatı 1974’ten beri yasak. 1996’da da CITES yani ‘Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Korunması Anlaşması’ kapsamına alınmasına rağmen, orkideler topraktan kopmaya devam etti. Son yıllarda ise denetimler artarak, salep soğanı ile yakalananlara para cezaları kesildi.
Son olarak yaşanan gelişme ise sevindirici. 2020 yılı için ihracatı yasak ve kotaya tabi doğal çiçek soğanlarının türleri belirlendi. Resmi gazetede yayımlanan Tebliğ'e göre, Orchidaceae (salep) familyası türlerinin yumru ve droglarının (toz, tablet ve her türlü formda) ihracatı gerçekleştirilemeyecek. İhracat yasağının yanı sıra Isparta'nın tamamında, Konya'nın Derebucak, Beyşehir ve Seydişehir ilçeleri ile Antalya'nın Manavgat, Gazipaşa ve Gündoğmuş ilçelerinde Galanthus elwesii (Toros kardeleni) türleri toplanamayacak.